एकूण सिनेमा तीन तास आठ मिनिटांचा. त्यातला अडीच तास सिनेमात घडत काहीच नाही. म्हणजे `अब कहानी और एक मोड लेती है' छापाचं काही घडत नाही. एका चित्रपट महोत्सवातून दुसऱया महोत्सवात फिरणाऱया, चित्रपट मंडळांच्या रसिक सभासदांखेरीज कुणालाही जो पाहण्याचे भाग्य सहसा लाभत नाही, अशा एखाद्या चित्रपटात हे घडलं असतं (म्हणजे काहीच घडलं नसतं), तर त्यातली प्रयोगशीलतेचा किती उदोउदो झाला असता. पण हे सगळं जेव्हा लक्षावधी प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचेल, अशा रीतीनं प्रदर्शित होणाऱया, स्टार्सचा, गाण्या-बजावण्याचा भरणा असलेल्या, मुख्य प्रवाहातल्या सिनेमात घडतं, तेव्हा मात्र तो 'लग्नाचा व्हिडिओ आल्बम' तरी ठरतो किंवा एका कुटुंबाचा जंगी फॅमिली व्हिडिओपट.
कथापटांच्या (फीचर फिल्म) लेबलाखाली विकला जाऊनही लंबीचवडी कथा न सांगणारा `हम आपके है कौन?' प्रदर्शित झाला, तेव्हा जाणकारांनी नाकं मुरडली होती. सामान्य प्रेक्षकांनी तो इतका डोक्यावर घेतला की, तो हिंदीतला सर्वाधिक उत्पन्न कमावणारा सिनेमा झाला. `हम आपके...'च्या यशाची कारणं काहीही असली, तरी `हिंदी सिनेमाचा प्रेक्षक `गोष्ट'च पाहायला येतो', ही समजूत त्यानं मोडीत काढली, हे महत्त्वाचं.
व्यावसायिक चित्रपटसृष्टीत एवढा मोठा आणि यशस्वी प्रयोग करणाऱया सूरज बडजात्यानं आता `हम साथ साथ है'मध्ये त्याच प्रयोगाची पुनरावृत्ती केली आहे. अधिक मोठय़ा प्रमाणावर म्हणजे `हम आपके...'मध्ये एका वेळी कॅमेऱयासमोर १५ माणसं असतील, तर `हम साथ...'मध्ये एका फ्रेममध्ये ४५ माणसं दिसतात. कारण सोप्पंय, `हम आपके...' एका लग्नाची गोष्ट सांगणारा सिनेमा होता, तर `हम साथ...' हा एक लग्न आणि दोन साखरपुडय़ांची गोष्ट सांगतो.
इथे लग्न होतं विवेक (मोहनिश बहल) आणि साधना (तबू) यांचं. विवेक हा रामकिशन (आलोकनाथ) आणि ममता (रिमा) या दाम्पत्याचा मोठा मुलगा. धनाढय़ व्यावसायिक असलेले रामकिशन आपल्या भल्यामोठय़ा कुटुंबासह एका प्रासादतुल्य हवेलीत राहतात. `सुसंस्कारां'च्या आणि परस्परप्रेमाच्या धाग्यांनी बांधलेल्या या परिवारात विवेक, विनोद (सैफ अली खान) आणि प्रेम (सलमान खान) ही रामकिशनची गुणी मुलं, मुलगी संगीता (नीलम), जावई आनंदबाबू (महेश ठाकूर), विवेकचा भावासारखाच मित्र अन्वर (शक्ती कपूर), ममताचा भाऊ मुलांचा मामा (अजित वाच्छानी), मामी (हिमानी शिवपुरी), रामकिशनचा मित्र (सतीश शाह), ममताच्या फटाकडय़ा मैत्रिणी (कल्पना अय्यर, जयश्री टी., शीला शर्मा) आणि प्रसंगोपात्त जे कोणी वेळी अवेळी येऊन टपकतील, ते सगळे पाव्हणेरावळे अशा साऱयांचा समावेश आहे.
सिनेमात अडीच तास हेच घडतं नंतर मात्र कथानक एकदम घडू लागतं. संगीताचा मोठा दीर अचानक तिच्या नवऱयाची, मालमत्तेतली कपर्दिकही न देता, व्यवसायातून हकालपट्टी करतो. ममताच्या मंथरा मैत्रिणी आणि सपनाचा शकुनी बाप (सदाशिव अमरापूरकर) ममताच्या घरातही हेच महाभारत घडेल, असा इशारा ममताला देतात. त्यासाठी विवेकच्या सावत्रपणाचा उपयोग करून घेऊन घरात रामायण घडवून आणतात. ममताही कैकयीचा अवतार धारण करून विवेक-साधना यांना वनवास भोगायला लावते. पण थोडाच काळ! कारण रामकिशनची संस्कारशील मुलं आणि भावी सुना आपल्या रामभैय्याचा वनवास संपवून सगळं कुटुंब पुन्हा एकत्र आणतात आणि सिनेमाचं नाव सार्थ ठरवतात.
`एकत्र कुटुंब, मोठे कुटुंब, सुखी कुटुंब' असा सूरजनं `हम साथ...' मधून दिलेला संस्कार आहे. खरंतर आधुनिक काळात अगदीच गैरलागू ठरेल असा, कालविसंगत- जुनाट भासणारा हा संस्कार... अव्यवहारीसुद्धा. याशिवायही कालबाह्य आणि काहीवेळा संतापजनक वाटणाऱया इतर संस्कारांचे डोसच आहेत या सिनेमात. `जिथे घरातले सगळे पुरुष कामाधंद्यात मग्न असतील आणि सकाळी- संध्याकाळ त्यांना घरच्या बायकांच्या हातचं सुग्रास अन्न मिळत असेल, तेच खरं आदर्श घर आहे', असं इथं एक 'पात्र' सांगतं. इथल्या समस्त स्त्रीवर्गाला आपापल्या `मर्दा'पुढे गोंडा घोळण्यापलीकडे आणि देवरजी, ससुरजी वगैरे अन्य पुरुषवर्गाबद्दल आदर दाखवत फिरण्यापलीकडे काही कामच नाही. अगदी डॉक्टर असलेली प्रीतीही सोयीस्कर दीर्घ सुटी काढून प्रेमचे प्रेमकटाक्ष झेलण्यात आयुष्याची इतिकर्तव्यता मानताना दिसते. या सिनेमात काही व्यक्तिमत्व असलेल्या बायका आहेत, त्या ममाताच्या कजाग, घरभेदी मैत्रिणीच, हा योगायोगही लक्षणीय.
त्यासाठीच सूरज रूढ अर्थानं कथात्मक असं काही बराच काळ घडवत नाही सिनेमात. सणासुदीला, कौंटुबिक सोहळ्यांमध्ये आढळणारं उत्सवी चैतन्यशील वातावरण तो पडद्यावर निर्माण करतो आणि त्यात प्रेक्षकाला गुंगवून ठेवतो. मग, परीटघडीचे कपडे, दागदागिने, गृहसजावट, पारंपारिक प्रथा, रंगांची उधळण अशा बाह्य सजावटीलाच प्राधान्य मिळतं त्याच्या सिनेमात. माणसंही अशीच दिखाव्याची आणि मूल्यंही तशीच वरवरची.
एकेका प्रसंगात भल्यामोठय़ा संख्येनं व्यक्तिरेखा गोळा करून त्यांच्यातल्या हालचाली, संवादांचा एकसंघ गोफ विणण्याची कलाही सूरजला अवगत आहे. त्याची प्रदीर्घ दृश्यं अत्यंत कुशल अशा दृश्यविभागणीमुळंच कंटाळवाणी होत नाहीत. दृश्यचौकटीत प्रत्येक पात्राला काही अर्थपूर्ण बिझनेस देऊन त्यांचा एकत्र वावर सहज भासविण्याचं कसब अवघड आणि म्हणूनच दाद देण्याजोगं आहे. मोठे प्रसंग माऊंट करण्याचा वस्तुपाठच या सिनेमात मिळतो. छायालेखक राजन किनागी यांनी सिनेमाचा एकंदर पोत लक्षात घेऊन सर्व पात्रांवर टय़ुबलाईटसारखा सपाट प्रकाश राहील अशी, खोलीची (डेप्थ) मितीच न देणारी, प्रकाशयोजना केली आहे. सूरजचा कॅमेरा सहसा लो किंवा हाय अँगलला जात नाही. तो पात्रांच्याच पातळीवर राहून त्यांच्यातले दैवी भासणारे मानवी गुण टिपतो, हेही लक्षणीय आणि अभ्यसनीय.
कलादिग्दर्शन (बिजॉन दासगुप्ता), वेशभूषा (शबिना खान, मनीष मल्होत्रा इ.), केशभूषा, रंगभूषा यातून एका हरवलेल्या आणि सणासुदीलाच तात्पुरत्या गवसणाऱया पारंपारिक संचिताचा अभ्यास निर्माण करण्यात आला आहे.
(महाराष्ट्र टाइम्स)
No comments:
Post a Comment